PAPA test ili citološka analiza vrste, izgleda i abnormalnosti ćelija grlića materice sastoji se u uzimanju uzorka grlića materice. Uzorak ćelija sa grlića materice stavlja se na staklenu pločicu, a zatim se specijalnim bojenjem uzorak analizira. Metodu bojenja je pre pedesetak godina otkrio američki naučnik grčkog porekla Papanicolau, po kojem je i nastao naziv PAPA test. U stalnoj potrazi za poboljšanjem tačnosti u otkrivanju patoloških promena, naučnici su razvili nove tehnologije, čija bi primena mogla dati više informacija o anomalijama epitela grlića materice, nego što to može isključivo PAPA test.
PapNet test se služi kompjuterskim očitavanjem preparata, kako bi se otkrile promene na ćelijama koje je možda citolog propustio. U poređenju s običnom tehnikom PAPA testa, s novim tehnikama se procenjuje porast kvaliteta u dijagnostici promena ćelija grlića materice.
Godišnja PAPA kontrola smanjuje rizik umiranja od raka grlića materice za 90%. Optimalna je PAPA kontrola na šest meseci, a obavezna jednom godišnje. Najbolje vreme za uzimanje uzorka je oko sredine ciklusa. Ukoliko se promene otkriju dovoljno rano, lečenje je jednostavno i relativno lako. Tačnost PAPA testa je oko 75% - 80%, u kombinaciji s drugim metodama (kolposkopija i histologija) tačnost raste i do 95%.
Abnormalnosti kod PAPA testa obuhvataju pre svega različiti stepen cervikalne displazije – promena ćelija grlića materice, posebno jezgara (diskarioza) u izgledu, obliku, veličini i intenzitetu obojenosti, kao i smetnje u sazrevanju epitela, odnosno početni ili mikrokarcinom. Displazije su prisutne u oko 2% do 5% žena. Njihov maligni potencijal (rizik prelaza u karcinom) iznosi 10% - 15%, a ako se radi o CIS 30% - 50%.
Radi se o najblažem vidu displazije. Kod lake displazije je za očekivati spontanu regresiju u oko 70% slučajeva tokom 1 godine. Nalaz je uredan.
Srednje teška displazija obuhvata nalaz diskarioze na superficijalnim i intermedijarnim ćelijama.
Teška displazija ili CIN 3 zahvata više od 2/3 debljine epitela.
Istraživanja pokazuju da se veliki deo abnormalnosti u PAPA testu vraća na normalu bez lečenja, čak i ako je pozitivan nalaz HPV high-risk. Ponekada se PAPA test ipak brzo pogoršava. Upravo zbog toga, kod nalaza cervikalne displazije u PAPA testu najvažniji savet je redovna kontrola PAPA testa. U slučaju sumnje na prateće infekcije rade se mikrobiološki brisevi (aerobi, anaerobi, mikoplazme, ureaplazme, hlamidije, HPV) i sprovodi se lečenje.
U lečenju CIN-a prevladava stav o što pošteđenijem lečenju, koje će omogućiti što ranije "rešavanje" displazije, a prvi korak je bakteriološka i virusološka obrada grlića materice, zatim lečenje prisutne infekcije. U slučaju nalaza HPV infekcije visokorizičnim tipovima, nužno je načiniti kolposkopiju, a u zavisnosti od PAPA i kolposkopskih nalaza i dijagnostičku biopsiju.
Kod progresije nalaza i perzistencije promena metoda izbora je dijagnostička (vrlo često u isto vreme i terapijska) konizacija. U slučaju perzistencije teške displazije: CIN 3 i CIS, kao i kod nalaza CIN 2 koji se ne menja duže od 12 meseci, preporučuje se konizacija. Svakako tek histološka analiza konusa omogućava konačnu dijagnozu. U slučaju da bolesno tkivo nije odstranjeno u celosti može se načiniti rekonizacija ili histerektomija (odstranjenje materice). Nakon operativne sanacije neophodne su 3 - mesečne citološke kontrole, kao i kontrolni HPV bris.
